ไตรยางศ์

ไตรยางศ์ คืออักษร ๓ หมู่ ซึ่งจัดแยกออกมาเป็นพวก ๆ จากพยัญชนะ ๔๔ ตัว ได้แก่ อักษรสูง อักษรกลาง อักษรต่ำ
อักษรสูง มี ๑๑ ตัว คือ ข ฃ ฉ ฐ ถ ผ ฝ ศ ษ ส ห
อักษรกลาง มี ๙ ตัว คือ ก จ ฎ ฏ ด ต บ ป อ
อักษรต่ำ มี ๒๔ ตัว คือ ค ฅ ฆ ง ช ซ ฌ ญ ฑ ฒ ณ ท ธ น พ ฟ ภ ม ย ร ล ว ฬ ฮ 

อักษรสูง ผันด้วยวรรณยุกต์ เอก และ วรรณยุกต์ โท คำเป็นผันได้ ๓ คำ คำตายผันได้ ๒ คำดังนี้ 
คำเป็น- พื้นเสียงเป็นเสียงจัตวา  เช่น ขา ขง ขน ผันด้วยวรรณยุกต์เอก เป็นเสียงเอก  เช่น ข่า ข่ง ข่น
             ผันด้วยวรรณยุกต์โทเป็นเสียงโท เช่น ข้า ข้ง ข้น
คำตาย- พื้นเสียงเป็นเสียงเอก  เช่น ขะ ขก ขด
             ผันด้วยวรรณยุกต์โทเป็นเสียงโท เช่น ข้ะ ข้ก ข้ด
อักษรกลาง ผันด้วยวรรณยุกต์ เอก วรรณยุกต์ โท วรรณยุกต์ ตรี วรรณยุกต์จัตวา คำเป็นผันได้ ๕ คำ คำตายผันได้ ๔ คำ 
คำเป็น- พื้นเสียงเป็นเสียงสามัญ 
คำตาย- พื้นเสียงเป็นเสียงเอก  เช่น กบ กาก กาด กาบ
อักษรต่ำ ผันด้วยวรรณยุกต์ เอก วรรณยุกต์ โท คำเป็นผันได้ ๓ คำดังนี้
คำเป็น- พื้นเสียงเป็นเสียงสามัญ เช่น คา คง คน คม เคย คาว  
ผันด้วยวรรณยุกต์เอกเป็นเสียงโท เช่น ค่า ค่ง ค่น ค่ม เค่ย ค่าว  
ผันด้วยวรรณยุกต์โทเป็นเสียงตรี เช่น ค้า ค้ง ค้น ค้ม เค้ย ค้าว  
คำตาย- ผันได้ ๓ คำ ใช้วรรณยุกต์ เอก วรรณยุกต์ โท วรรณยุกต์ จัตวา แบ่งออกเป็น ๒ ชนิด ดังนี้ 
  คำตายสระสั้น พื้นเสียงเป็นตรี  เช่น คะ คก คด คบ      
ผันด้วยวรรณยุกต์เอกเป็นเสียงโท เช่น ค่ะ ค่ก ค่ด ค่บ      
คำตายสระยาว พื้นเสียงเป็นโท  เช่น คาก คาด คาบ        
ผันด้วยวรรณยุกต์โทเป็นเสียงตรี เช่น ค้าก ค้าด ค้าบ